Geplaatst op door

W. Onderwater

Een van de weinige geïllustreerde Nederlandse vertalingen van de Rubáiyát van Omar Khayyám is afkomstig van W. Onderwater. De titel luidt: Rubaiyat. Omar Khayyam. Vertaald uit het engels door W. Onderwater. Illustraties van Edmund J. Sullivan.

Een kort voorwoord gaat over de eerste versie van FitzGeralds vertaling uit 1859. Er worden geen gegevens over uitgever, plaats en jaar vermeld. Het is vrijwel zeker een privé uitgave met een beperkte oplage, vermoedelijk van de vertaler zelf. Er is verder geen informatie over deze uitgave te vinden en er zijn evenmin andere exemplaren aangetroffen. 

Op de titelpagina van het onderzochte exemplaar staat een onleesbare handtekening en een datum 5-5-1992, vermoedelijk van een (vorige) eigenaar. 

Het is een klein boekje van 21 bij 15 cm., en het telt achtenveertig pagina’s, met zevenenveertig vertaalde kwatrijnen, ieder begeleid met een zwart-wit tekening van Edmund J. Sullivan. De tekening op de voorzijde van het omslag is van een onbekende kunstenaar. De afbeelding verwijst naar het beroemde kwatrijn van FitzGerald:

Here with a Loaf of Bread beneath the Bough,
A Flask of Wine, a Book of Verse–and Thou
Beside me singing in the Wilderness–
And Wilderness is Paradise enow.

Er is iets bijzonders aan de hand met de illustratie op het omslag. De voorstelling doet denken aan een illustratie van Abd-ul Hamzeh Kar (ook wel Hamzeh Carr). 
Onderwater Carr

We zien twee figuren onder een (gestileerde) boom in een setting die min of meer overeenkomt met de voorstelling in het betreffende kwatrijn. De details verschillen in allerlei opzichten, op één uitzondering na en die zit in het gebladerte van de boom: hoewel de takken anders aan de boom zitten is het gebladerte op dezelfde manier weergegeven. Dat kan geen toeval zijn, maar het is een aanknopingspunt dat voorlopig nog nergens naar toe leidt. 

De illustratie van Carr / Kar is onderdeel van een set van zestien illustraties bij twee verschillende rubáiyát edities:

  • The Rubáiyát of ‘Umar Khaiyám. Translated from the French of J.B. Nicolas by Frederick Corvo together with a reprint from the French text. Edited with notes and a comparative study of the original texts, and an introduction by Edward Heron-Allen. With sixteen illustrations in colour by Hamzeh Carr. London, Lane The Bodley Head Limited, 1924.
  • The Rubaiyát of Omar Khayyám. Rendered into English verse by Edward Fitzgerald. First and last versions ; illustrations by Hamzeh Abd-Ullah Kar. New York, Illustrated Editions Company, 1938.

We kunnen speculeren over de vertaler en de maker van deze uitgave: is het een en dezelfde persoon? De keuze voor de illustraties van Sullivan is niet opmerkelijk, die zijn algemeen bekend. Is de maker meer dan gemiddeld bekend in het domein van rubáiyát edities? Bezit, of bezat, hij of zij zelf een exemplaar van een Carr / Kar uitgave? 

 

 

Geplaatst op door

Een ‘Delfts’ Pottenboek

Delftsche studenten-almanak voor het jaar 1949

Al bladerend door de resultaten van een zoekopdracht in Delpher trof ik bovenstaand gedicht aan. De zoekterm was “rubaiyat”, die voorkwam in de noot bij het gedicht. De aangetroffen tekst deed niet direct een bel rinkelen, maar ik vroeg me wel af wat de verwijzing ‘Vrij naar: „ Rubáiyát” – Omar Khayyám.’ te betekenen had.

Bij lezing werd dat al snel duidelijk. De typografische lay-out van de tekst is ietwat misleidend, maar de tekst zelf laat geen twijfel. Het is een ‘pastiche’, ‘parafrase’ or whatever van het Pottenboek, ofwel “Kuza Nama” in de Engelse vertaling van FitzGerald. Het is een fraai gedicht, eenvoudig van rijm en ritme en met mooie wendingen zoals in het laatste kwatrijn. Er zijn veel parodieën en andere spielereien op de rubáiyát gemaakt, maar dit moet van iemand afkomstig zijn voor wie Khayyám meer dan een studentikoze hype was.

Ons vers telt zeven kwatrijnen waar de Engelse versie van het Pottenboek uit 1859 er acht telt en de versie uit 1879 zelfs negen. Het titelloze gedicht staat in de rubriek Mengelwerk, p. 352 e.v.

De vraag is natuurlijk wie de dichter is.

Delftsche studenten-almanak voor het jaar … Geraadpleegd op Delpher op 20-10-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMAD01:000178001:00001

 

 

 

Geplaatst op door

Een onbekende Duitse Omar Khayyám club

Onlangs verscheen in Persica, International Journal of Persian and Iranian Studies[1], een uitgebreide studie door Wilfried Meijer: Zwei deutsche Chajjam-Gesellschaften und ihre Gründer: eine Spurensuche

Onderdeel van de westerse Omar Khayyám-geschiedenis is het verhaal van de zogenaamde Omar Khayyám-clubs. De eerste werd opgericht in 1890 in Londen en bestaat nog steeds. Een tweede club was de Omar Khayyám Club of America, opgericht in 1920. Een eeuw na de Engelse club werd in 1990 onze Nederlandse club opgericht, die ook nog steeds bestaat: het Nederlands Omar Khayyám Genootschap. Er was echter ook een club in Duitsland: die Deutsche Chajjam Gesellschaft (DCG) in Tübingen. Anders dan de genoemde clubs was deze Gesellschaft eerder een bedrijf of onderneming dan een vereniging. Het primaire doel was het publiceren en promoten van het werk van de oprichter, Chr. Rempis, die een aanzienlijke bijgedrage leverde aan studie en begrip van Khayyám’s rubáiyát.

Tot nu toe is het verhaal van een tweede Duitse Gesellschaft echter onbekend. Ze werd in 1949 in Osnabrück opgericht door Th.F.K. Krohm (1906-1978). Terwijl de Tübinger Gesellschaft bekend werd door de vertalingen en studies van Rempis, bleef de club uit Osnabrück ondanks haar ambitieuze naam: die Omar Khayyam-Gesellschaft zur Pflege iranischer Literatur (OKG) onder de radar. Doordat een groot aantal documenten ter beschikking kwam, voortkomend uit het onderzoek dat Krohm had gedaan naar de rubáiyát van Omar Khayyám, was het mogelijk verder onderzoek naar de achtergronden van de twee Gesellschaften te doen. In deze uitgebreide en gedetailleerde studie beschrijft Meijer het ontstaan, de activiteiten en het einde van beide clubs, waarbij ook de contacten tussen Rempis en Krohm worden belicht.

Het algemeen aanvaarde verhaal van het gedwongen einde van Rempis’ Gesellschaft door de nazi’s, zoals dat door Sol Gittleman in zijn proefschrift werd verteld, moet worden herzien. De documenten  tonen aan dat de Gesellschaft tot 1940 heeft bestaan en dat in sommige nazi-kringen de filosofie van Omar Khayyám nuttig werd geacht voor hun propaganda. In zijn artikel geeft Meijer er een aantal voorbeelden van. Het materiaal uit het archief van Krohm, afkomstig van August Buck, bibliofiel, wonende in Osnabrück (1902-1977), onthulde niet alleen een tot dan toe ongepubliceerde Duitse vertaling door een dame, Dorothea Pannenborg, ze boden ook inzicht in het reilen en zeilen van Krohms Gesellschaft. Een andere ‘onbekende’ vertaling was die van Ulrich Sander (1932).

In tegenstelling tot de DCG van Rempis was Krohm’s Gesellschaft bedoeld als een club om samen te komen, te discussiëren en Khayyám’s werk en impact te bestuderen. Een van zijn drijfveren was de behoefte aan een nieuwe wereldbeschouwing na de verwoestende jaren van de Tweede Wereldoorlog. Een ander plan was een “WELT-OMAR-KHAYYAM-AUSGABE” die in Iran of de USA zou moeten verschijnen.

Persoonlijke omstandigheden, gebrek aan academische status en veranderde belangstelling droegen bij aan het einde van de OKG. Ondanks de ambities en ideeën die Krohm in geschriften en lezingen had vastgelegd, is het nooit tot publicaties in boeken of artikelen gekomen. Hoewel de OKG een stille dood stierf en nauwelijks een spoor van zijn bestaan achterliet, maakt haar geschiedenis deel uit van het voort durende grotere verhaal over de impact en receptie van Khayyám’s rubáiyát.

[1] Zwei deutsche Chajjam-Gesellschaften und ihre Gründer. Eine Spurensuche. MEIJER, Wilfried W. Persica, Vol. 28, 2023-2024. P. 59-127.
DOI: 10.2143/PERS.28.0.3293431

Geplaatst op door

Maison Rubaiyat

In Antwerpen vindt tot eind september een tentoonstelling plaats: Maison Rubaiyat.

Maité Reybrouck, voormalig sommelier en stewardess, wil de schoonheid van oudere dames in schreeuwerige popart uitbeelden, waarbij ze geïnspireerd werd door de Rubáiyát van Omar Khayyám. De expo is in VONN Global Art Gallery, aan de Vlaamse Kaai 65, Antwerpen.

Lees meer in Het Nieuwsblad van 30-augustus

Geplaatst op door

Omar Khayyám en secularisme

Lang voordat de Verlichting in de christelijke wereld (1685–1815) zijn intrede deed, was er sprake van secularisme in het Perzische culturele domein. Arash Ghajarjazi, als post-doctoraal onderzoeker verbonden aan het Beyond Sharia project van de Universiteit Utrecht, onderzoekt non-conformistische ideeën en de opkomst van secularisme in het middeleeuwse Perzische culturele gebied. Hij bestudeert het werk van Perzische intellectuelen die de islam bekritiseerden, waaronder Omar Khayyám. Zijn denken is soms ronduit atheïstisch te noemen en zijn kwatrijnen zijn nog steeds wereldberoemd. In een interview licht Ghajarjazi zijn bevindingen toe.

Geplaatst op door

Broken Grail: Khayyam Debates Caligula

Onlangs is er een nieuwe lange documentaire over Omar Khayyam uitgebracht: Broken Grail: Khayyam Debates Caligula. De film is geproduceerd door enkele Iraanse filmmakers die samen de Noghteh Group vormen, met de volgende toelichting:
‘Deze film toont een millennium vanaf de geboorte van Khayyam tot op de dag van vandaag, en toont het leven van Khayyam maar tegelijkertijd ook de pogingen van een theatergroep, die in het jaar 2019 een toneelstuk probeert op te voeren over Khayyam. De problemen waarmee ze op de een of andere manier werden geconfronteerd, verbijsterde Khayyam destijds ook: de confrontatie van rationalisme en fanatisme, vrijdenken en vooroordelen, enzovoort. Deze film probeert een waarheidsgetrouw beeld te schetsen van deze veelzijdige Perzische geleerde’.
De link tussen Khayyam en Caligula is niet direct duidelijk, maar de relatie blijkt uit het verhaal. De dialoog is grotendeels in het Farsi met Engelse ondertiteling, en bevat interviews met een aantal experts in de Perzische literatuur en Khayyam-studies, waaronder Mehdi Aminrazavi en Leonard Lewisohn. Armyn Naderi is de belangrijkste onderzoeker, schrijver en regisseur.