Startpagina | Over deze site | Contact
U bevindt zich hier: Startpagina » Invloed » Familieberichten

Familieberichten

Een apart voorbeeld van cultuuruitingen zijn, of waren misschien, overlijdensadvertenties. Voor Weegink (2007) is de familiepagina in de kranten (hoofdzakelijk NRC en Trouw) “het raakvlak van mens, cultuur en samenleving”. Daar wordt uitgedrukt “wat mensen vinden van het leven en hoe ze tegen de laatste reis aankijken”. Hoe zit het met hun verwachtingen van daarna, “wat willen ze anderen meegeven bij het scharnier van leven en dood”.
Weegink constateert ontwikkelingen in de manier waarop mensen uitdrukking geven aan hun gevoelens met betrekking tot geloof. Advertenties zijn steeds persoonlijker geworden, er is sprake van profilering van ons zelfbeeld, we kiezen teksten die uitdrukking geven aan onze idealen, overtuigingen, gevoelens. Het boekje van Weegink geeft uitsluitend voorbeelden uit de (protestants) christelijke teksten, dus hierin geen Khayyam.

Citaten aangetroffen uit de rubáiyát bij de overlijdensadvertenties en familieberichten waren voor sommige omar-adepten reden om met de nabestaanden contact op te nemen om te informeren naar de relatie met en betekenis van Khayyams verzen met de dierbaar overledene.
Een van deze omar-adepten was Geert Bremer die de overlijdensadvertenties met Omars kwatrijnen begon te verzamelen en te documenteren. Voor dit overzicht is van Bremers werk gebruik gemaakt. Verder blijkt de bronnensite Delpher van de Koninklijke Bibliotheek een goede bron van informatie. Daarnaast zijn er enkele teksten ontleend aan monografieën over het thema begeleidende teksten; in deze werken zijn de advertenties geanonimiseerd en zonder bronvermelding of datum vermeld. Ook op de site zijn de namen en datums van de overledenen weggelaten.

Lang niet altijd wordt in de advertentie de auteur of bron van het citaat genoemd. Met behulp van eigen bronnen en searches op internet kon een aantal vertalers achterhaald worden. In een aantal gevallen bestaat het vermoeden dat de tekst afkomstig is van betreffende overledene.
Verder dient nog opgemerkt te worden dat een overlijdensbericht soms in twee of meer kranten verscheen. Deze zijn in het overzicht gemerkt met een asterisk *.

Naast de berichten in de krant zien we steeds vaker overlijdensberichten op speciale websites. Helaas zijn deze zelden goed te doorzoeken op motto's of begeleidende citaten.

Een derde bron betreft de rouwbrieven die aan familie, vrienden en bekenden worden gestuurd. Men vindt weergaven daarvan dan op de eerder vermelde websites. Een enkele keer is er een In memoriam-bericht gevonden, gemarkeerd met een dubbele astrisk **.

Verder is er een geval waarin de tekst in de krantenadvertentie een andere was dan in de rouwbrief. Deze vermelding is gemarkeerd met een ***.

Tot slot vinden we citaten die vermoedelijk niet aan Khayyám kunnen worden toegeschreven.

"life is but a journey, to travel is to live twice"
(Bron: NRC 27/28 juli 2010)
Dit soort teksten worden vaak vermeld op uitingen van kunst of commercie maar of ze uit de rubáiyát komen?

"One day your life will end.
And all that will remain are the moments
when you lived your life to the fullest.
And if you are lucky; those moments live on
In the lives of the people you have touched."
(Bron: De Limburger, ca. 20-4-2008)
Deze tekst komt voor in de film "The Keeper. The legend of Omar Khayyám". Daar is het echter een uitspraak van een van de personages en geen citaat uit de rubáiyát.

"Bij eb schreef ik een regel op het strand
Met daarin heel mijn hart, heel mijn verstand.
Bij vloed keerde ik weer en hurkte neer:
Niets dan onwetendheid in het rulle zand"
(Bron: NRC 19-10-1994)

Het overzicht is gebaseerd op eerder in gang gezette knipselactiviteiten, en online beschikbare krantenbronnen. Beide kunnen uiteraard veel meer informatie bevatten dan wat nu boven water is gekomen. De knipselwerker kan onmogelijk alle kranten vanaf 1859 hebben doorgenomen, of vanaf 1900 toen Khayyám ook in Nederland aan bekendheid begon te winnen. Daarbij speelt mee dat ook het online aanbod via Delpher, nog niet volledig is, hoewel er op dit moment al ca. 15 miljoen krantenpagina's gescand zijn. Verder moet men bedenken dat hoe ouder een krant is hoe kleiner de kans is dat met name 'exotische' woorden als Khayyám of Rubáiyát correct door het tekstherkenningsproces komen, los van de vraag of men Khayyám of Khayám heeft gespeld.

Conclusies zijn dus alleen onder zeer groot voorbehoud te trekken. Wat wel alvast opvalt is dat de NRC, of NRC-Handelsblad het vaakst als medium voorkomt. Het zal ook niemand verbazen dat de meeste citaten afkomstig zijn uit de vertaling van E. FitzGerald. Sommige Nederlandse citaten zijn dan weer vertalingen van deze Engelse tekst. Verder zien we drie maal kwatrijnen van P.C. Boutens, J.H. Leopold en J. Van Schagen. Een ander kwatrijn dat driemaal is aangetroffen betreft een vertaling van L. Polak, te vinden in "Verspreide geschriften"; deel 1 (1953).

Literatuur

Einde oefening. De boodschap van de rouwadvertentie. Barend H. Weegink. Zoetermeer, Meinema, 2007
Heden gij, morgen ik. Gedenken in proza en poëzie. Verzameld en ingeleid door Puck Kooij. 2e dr. Amsterdam, Rap, 2005
Graag veel bloemen. Poëzie rond onze dierbare doden. Verzameld en ingeleid door Puck Kooij. 2e dr. Amsterdam, Rap, 1996
Toch nog onverwacht... : rouwadvertenties uit het leven gegrepen / samengest. en toegel. door Ynze de Boer. Ede, De Boer, 2011. 2e dr. ISBN: 978-90-817019-1-4
Vaarwel, vaarwel tot wederziens : mooie woorden bij het laatste afscheid / [samengest. door] Bert van Nieuwenhuizen. Soesterberg : Aspekt, 2010. ISBN: 978-90-5911-917-8
Rouwadvertenties in Nederlandse kranten : in het bijzonder die met een citaat, een gedicht e.d. / verz. door J.A. Vegter. Veldhoven : Vegter, 1993.